|
|
|
"Πάψτε πια να μεμψιμοιρείτε ότι σας αγνοούν!" |
|
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΡΟΥΒΑΛΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ
"ΝΕΟΙ ΗΧΟΙ ΣΤΟ ΠΑΜΠΑΛΑΙΟ ΝΕΡΟ"
Οι Νέοι Ήχοι στο Παμπάλαιο Νερό είναι μια διαρκής διαδικτυακή ανθολογία της σύγχρονης ελληνικής ποίησης σε παραδοσιακές μορφές, την οποία επιμελούνται οι ποιητές Κώστας Κουτσουρέλης και Σοφία Κολοτούρου. Περιλαμβάνει ποιήματα γραμμένα από το 1981 έως σήμερα, που στηρίζονται δομικά "σε έναν ή περισσότερους τρόπους της προνεωτερικής μορφοπλασίας: μέτρο, ρίμα, αριθμό συλλαβών, κανονική στροφική οργάνωση". Για το εγχείρημα μίλησε στο (.e-poema..) και τον Βασίλη Ρούβαλη ο Κώστας Κουτσουρέλης.
Προκαλεί αίσθηση και απορίες η επιλογή της δημιουργίας μιας τέτοιας ανθολογίας...
Ίσως θα έπρεπε κανείς να ρωτήσει γιατί μόλις τώρα; Γιατί τόσο αργά; Στην Αμερική, ανάλογα εγχειρήματα χρονολογούνται ήδη από τη δεκαετία του '80, εδώ σ' εμάς, εάν ανοίξει κανείς το Λεξικό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πατάκη, φέρ' ειπείν, δεν θα βρει λήμμα για το ρεύμα του νεοφορμαλισμού. Κι ας είναι η μόνη συλλογική πρωτοβουλία που σημειώθηκε στα ποιητικά μας πράγματα τις τελευταίες δεκαετίες.
Από πού εκπορεύεται η αναβίωση της παραδοσιακής ποιητικής μορφοπλασίας. Ποιος λόγος παρακινεί αυτή την επιδίωξη, τόσο σε άλλες χώρες όσο και στα καθ' ημάς;
Ο πρώτος λόγος ήταν φυσικά αυτό το διάχυτο αίσθημα της κόπωσης και κάμψης του ελεύθερου στίχου. Μετά από δεκαετίες μιας πράγματι εντυπωσιακής ακμής, τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια η ποίηση διεθνώς έχει περιέλθει σε στασιμότητα. Το κοινό έχει πάρει αποστάσεις, το βιβλιεμπόριο και τα ΜΜΕ την υποτιμούν, η ενδοσυντεχνιακή γκρίνια και μιζέρια αποτελούν καθημερινά φαινόμενα. Ακλόνητο πιστεύω των ποιητών μοιάζει να είναι ότι η τέχνη τους απευθύνεται αξιωματικά στους λίγους, ότι ποίηση και κοινωνία είναι αντίπαλες...
Τι άλλο αντιτείνουν οι υποστηρικτές των παραδοσιακών μορφών, έστω κι αν ισχύει η ανωτέρω διατυπωμένη άποψή σας;
Οι πιο συνειδητοί νεοφορμαλιστές, σ' εμάς πρώτος απ' όλους ο Φωκάς στα 1981, επισήμαναν το αδιέξοδο, αλλ' αρνήθηκαν να το θεωρήσουν αναντίστρεπτη νομοτέλεια. Με τον τρόπο τους ο καθένας, είπαν πάψτε επιτέλους να μεμψιμοιρείτε ότι σας αγνοούν, κάντε επιτέλους και οι ίδιοι κάτι, ώστε αυτό να πάψει.
Οπότε, εννοείτε πως αποδείχθηκε η επιστροφή στο μέτρο και τη ρίμα ως ένας αποτελεσματικός τρόπος αντίδρασης...
Σε μεγάλο βαθμό, ναι. Ο έμμετρος λόγος, η ρίμα, πολλές από τις παραδοσιακές φόρμες, είναι στη βάση τους λόγος προφορικός. Απευθύνεται περισσότερο στον ακροατή και λιγότερο στον αναγνώστη, οφείλει να γίνεται ακαριαία αντιληπτός ή να αιχμαλωτίζει με τη γοητεία των ήχων και των ρυθμών. Η νεωτερική στρυφνότητα, ο λογιωτατισμός, οι σοβαροφάνειες, δεν έχουν εδώ θέση. Με την έννοια αυτή, η στροφή προς το μέτρο σημαίνει και στροφή προς την προφορικότητα, την απαγγελία, την περφόρμανς, που δεν είναι άλλη από την πανάρχαια τέχνη των ραψωδών. Είδαμε πρόσφατα στην Αθήνα, εσύ το ξέρεις από πρώτο χέρι, αφού το (.poema..) ήταν συνδιοργανωτής, τους Aisle16, ένα από τα δημοφιλή νεανικά γκρουπάκια ποιητών-περφόρμερ της Βρετανίας. Όσοι τούς παρακολούθησαν στο Βios, θα πρόσεξαν βέβαια ότι το μέγιστο τμήμα του ρεπερτορίου τους βασίζεται σε έμμετρες και ομοιοκατάληκτες φόρμες. Πράγμα φυσικό, πώς θα μπορούσαν να προσεγγίσουν ένα τόσο ευρύ κοινό με άλλον τρόπο; Στη Γερμανία, ο ποιητής που ξαναέφερε το μέτρο και τη ρίμα στο επίκεντρο της ποιητικής πράξης, ο Ρόμπερτ Γκέρνχαρτ, είδε τα βιβλία του να κυκλοφορούν σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα. Σήμερα είναι ο πλέον μνημονευόμενος Γερμανός ποιητής όλων των εποχών, μετά τον Γκαίτε.
Ωστόσο, κατά πόσον επιτρέπεται να γίνει λόγος για επιστροφή του έμμετρου λόγου σε βαθμό ώστε να επηρεάζεται η γραφόμενη ελληνική ποίηση;
Ήδη, οι "Νέοι ήχοι στο παμπάλαιο νερό" φιλοξενούν ποιήματα σαράντα πέντε ποιητών σχεδόν όλων των ηλικιών αλλά και των αισθητικών προτιμήσεων, ιδίως όμως νέων ή και νεότατων. Υπολογίζω ότι ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί αποφασιστικά, πράγμα που αποτελεί ασφαλώς έναν πρώτο ποσοτικό δείκτη. Όμως, σημαντικότερη είναι η ουσιαστική επιρροή: η αναγέννηση (ή επανεκτίμηση) ειδών όπως η σατιρική και η κωμική ποίηση, η ραγδαία βελτίωση της ποιότητας των μεταφράσεων, η στροφή προς μια νέα ηχητικότητα και αμεσότητα του ποιητικού λόγου, η ανασύνδεση με το τραγούδι, η εκ νέου ανακάλυψη της αφήγησης, η επανάκαμψη του λεγόμενου "περιστασιακού" ποιήματος, όλα αυτά είναι ποιοτικές μεταβολές που δεν αφήνουν ανεπηρέαστους ακόμη και τους ποιητές που γράφουν αποκλειστικά σε ελεύθερο στίχο.
Οι "Νέοι ήχοι στο παμπάλαιο νερό" παρουσιάζονται ως διαδικτυακή ανθολογία. Είναι μια επιλογή με συγκεκριμένη λογική;
Δεν είναι μυστικό: το χαρτί, οι ποιητικές συλλογές, τα περιοδικά έντυπα, χάνουν διαρκώς έδαφος. Η ποίηση στις ημέρες μας ανθεί αλλού. Από τη μια μεριά, στον ψηφιακό κόσμο του Διαδικτύου, από την άλλη, στις ζωντανές εκδηλώσεις. Ε λοιπόν, και στο Διαδίκτυο και ανάμεσα στους περφόρμερ διεθνώς, ο ρόλος του έμμετρου λόγου είναι καθοριστικός. Όπως το είδαμε τόσες φορές στην ιστορία, έχουμε και εδώ να κάνουμε με ένα βαθιά ανανεωτικό ρεύμα που εμπνέεται μεν από το παρελθόν, αλλά αποβλέπει αλλού: στο μέλλον.
Πρώτη δημοσίευση:
περ. e-poema.eu, τχ. 9, Ιούλιος 2009
[ 13. 12. 2009 ] |
|
|
|
|
